Kişisel Gelişim Tu Ka Ka mı?

Kendini geliştirmeye çalışmayan, kendine yeni bir şey eklemeyen, kendini düzeltmeyen bir tür taş gibidir. Hatta taştan da geridir. Çünkü taş bile rüzgar ve yağmurun etkisiyle pürüzsüzleşir.

Kişisel gelişim çabası, insanın kendisinin daha iyi bir versiyonunu geliştirme çabasıdır. Batı’da ve Doğu’da insanlar sürekli daha iyiye ulaşmak için çabalamıştır. Hristiyanlık veya İslam dinine bakılacak olursa tekamül eden, olgunlaşan bir insan aranmaktadır. Budistler için aynı amaçlar geçerlidir. Konfiçyüs öğretileri de aynı şekilde daha iyi bir insan ve toplum gelişimini amaçlamıştır. Kişisel gelişim bu anlamda sekülerizmin değil, tek tanrılı dinlerin ve uzak doğu öğretilerinin temel yaklaşımıdır. Mesela Ramazan ayını ben başlı başına bir kişisel gelişim ayı diye algılıyorum. Neden oruç tutuyoruz, irademizi güçlendirmek ve geliştirmek için.

Güncel kişisel gelişim kitapları incelenecek olursa doğrudan bencilliği destekleyen bir kitap bulabilmek çok zordur. En azından benim okuduklarımın içinde böyle bir kitap görmedim. Tam aksine, örneğin Stephen Covey örneğinde ailemize, çocuklarımıza, arkadaşlarımıza zaman ayırmamız, onlarla ilgilenmemiz öğütlenmektedir.

Bir kısım kişisel gelişim öğretisi, özellikle okurları ve seminer katılımcılarını “motive etmeyi / gaza getirmeyi” hedeflemektedir. Her insanın motivasyon düzeyi aynı değildir; özgüveni ve motivasyonu çok düşük insanlara “hadi kalk, bir şeyler yap, çalış, başkaları yaptı, sen de yapabilirsin” demek, o insanları tembel tembel, hiç üretmeden yaşamaya terk etmekten daha anlamlıdır.

Başarı beklentisi anormal mi? Her anne-baba çocuğunun okulda ve iş hayatında başarılı olmasını ister. Aynı şekilde yetişkin olan bireyin de akademik hayatında ya da iş hayatında başarılı olmak istemesi normaldir. Başarıyı aramamak anormaldir. Dünyada kapitalist kurallar hakim, en nitelikli olanları işe alıyorlar; en başarılı olanları terfi ettiriyorlar. Girişimcilerin için de takım çalışmasıyla müşterisini en güzel şekilde memnun edenler ilerliyorlar. Böyle bir ortamda başarılı olmak istemek tabiidir. Tasavvuftan örnek vermek gerekirse, orada da başarı aranır. Örneğin, Mevleviler de tuvalet temizliğinden post nişinlik-üstatlık pozisyonuna kadar kademeler vardır. Tuvalet temizleyerek başlarsınız, içinde olduğunuz aşamada başarılı oldukça bir üst rütbeye çıkarsınız. Tasavvufta başarının ölçüleri farklıdır; ama yine de başarı aranır. Dergah’ın kurallarını yerine getirmede başarısız olanlar, yoldan çıkanlar dergahtan kovulurlar.

Kişisel gelişimciler bir şey vaat ediyorlar mı? Herhangi bir kitap ya da konuşmacı, katılımcısı için bir şey vaat edemez. Kişi ancak kendisi için yüksek bir amacı hedef seçebilir. Matrix filminde, çok güzel bir söz var: Hoca sadece kapıyı gösterebilir; kapıdan sadece öğrenci girebilir. Kişisel olarak herkesi eğitim hayatında bir kademe ilerlemeye teşvik etmişimdir. Eğer Amerika’da lisans öğrenimi gören biri varsa, mastır için Amerika’da marka okullardan birini hedefletmek isterim. Ortaokul terk etmiş birisi varsa, açık öğretim lisesinden okulunu bitirebileceğini söylerim. Herkesin kendine göre kendi bağlamında yapabileceği daha iyi bir şey vardır. Yapabileceğimiz daha iyi bir şeye odaklandığımızda okumaya ve öğrenmeye başlarız; bu da hem İslam dininin bir emridir; hem de insana özgü kendini geliştirebilme potansiyelimizin hakkını vermenin bir gereğidir.

Dağ başındaki bir çobana, “çobanlığı bırak” demiyoruz; “çobanlık işini yaparken eline bir kitap al da oku” diyoruz.